Khi Luật dịch vụ thu hồi nợ (Act on Special measure concerning claim management an collection businesses) được thi hành năm 1999, Nhật Bản đang đối diện với một cuộc khủng hoảng trong kinh doanh do hệ thống tài chính bất ổn, các tổ chức tín dụng (TCTD) nắm giữ một lượng lớn nợ xấu. Do đó, việc xây dựng chính sách để xử lý và giảm thiểu nợ xấu trong thời gian nhanh nhất trở thành vấn đề quan trọng hàng đầu để tái cơ cấu nền kinh tế Nhật Bản.
Trước tình hình năng lực các luật sư (người có trách nhiệm chính trong xử lý nợ xấu) không đủ, Nhật Bản nhận thấy để xử lý một khối lượng nợ xấu lớn cần phải sử dụng nguồn lực của tư nhân. Chức năng xử lý nợ xấu ở Nhật Bản vì vậy đã được phân cho các công ty dịch vụ thu hồi nợ.
Để thực hiện việc này, Nhật Bản coi việc việc thành lập ngành quản lý thu hồi nợ (THN) để sử dụng trong hoạt động thanh khoản hóa nợ là đúng đắn, rất quan trọng.
Từ lý do trên, dỡ bỏ lệnh cấm các doanh nghiệp tư nhân (các công ty dịch vụ thu hồi nợ) tham gia vào các lĩnh vực mà trước đó chỉ có các luật sư mới được phép thực hiện được đề xuất. Năm 1999 Luật dịch vụ thu hồi nợ của Nhật Bản được thực hiện, cơ chế dịch vụ thu hồi nợ cũng được xây dựng.
Sứ mệnh ban đầu của ngành dịch vụ thu hồi nợ là xử lý lượng nợ xấu lớn của các TCTD sau khi kinh tế bong bóng vỡ. Hiệp hội công ty dịch vụ THN của Nhật được thành lập tháng 10/2000 như một tổ chức tự nguyên và đến tháng 4/2009 đã được chuyển thành pháp nhân. Từ đó đến nay Hiệp hội dần hoàn thiện cơ chế để thực hiện vai trò như một tổ chức tự chủ. Số công ty thành viên của Hiệp hội tính đến cuối tháng 10/2014 là 90 công ty.
Khái quát Luật dịch vụ thu hồi nợ (Luật THN)
Mục đích của Luật THN dựa trên tình hình cấp bách phải xử lý nợ xấu, cho phép các công ty THN tiến hành quản lý và thu hồi những khoản nợ tiền tệ, đồng thời thực hiện các cơ chế cần thiết với các công ty THN để đảm bảo nghiệp vụ được thực hiện đúng đắn nhằm mục đích đóng góp lành mạnh cho nền kinh tế.
Luật THN quy định ngành quản lý thu hồi nợ (quy định về ngành, có chế độ cấp phép thực hiện nghiệp vụ thu hồi nợ và điều tra ý kiến về cấp phép) và công ty dịch vụ THN. Cơ quan giám sát ngành và công ty THN là Bộ Pháp vụ (Ministry of Justice).
Công ty THN là người xử lý nợ giữa người cho vay (người ủy thác) và người vay nợ (khách hàng). Nợ được xử lý bởi công ty dịch vụ thu hồi nợ có 5 khoản, trong đó có nợ liên quan đến các TCTD, nợ tín dụng và nợ cho thuê.
Theo Luật, công ty có quyền đảm nhiệm việc khởi kiện. Khi tiến hành quản lý hay thu hồi nợ được ủy thác, công ty THN có quyền sử dụng danh nghĩa của mình để thực hiện các hành vi trong và ngoài tòa án liên quan đến việc hành quản lý hay thu hồi nợ đó.
Bên cạnh đó, công ty được thực hiện các nghiệp vụ phụ như: thu tiền thay, cho vay tiền, các hoạt động liên quan đến tái cơ cấu doanh nghiệp,t hanh khoản hóa và chứng khoán hóa tài sản…
Để đảm bảo hoạt động của các công ty THN đúng đắn. Luật THN quy định một loạt các quy chế giám sát nghiệp vụ, trong đó có nhiều điều cấm như: cấm sử dụng thành viên của băng nhóm bạo lực, cấm cách làm lừa dối, bất chính….để đảm bảo quá trình thu hồi nợ được thực hiện đúng đắn bởi các doanh nghiệp được cấp phép.
Nghiệp vụ thu hồi nợ của công ty THN thường có các giai đoạn: Yêu cầu thanh toán qua điện thoại hay gửi thông báo nhận ủy thác nợ; giục nợ bằng điện thoại hay gửi văn bản; đề xuất trả nợ từng phần và miễn trừ nợ và giai đoạn cuối cùng là thu nợ bằng thủ tục tòa án. Để giảm chi phí và bớt căng thẳng các công ty THN cố gắng dùng các biện pháp thúc đẩy trả nợ tự nguyện
Kết quả theo tài liệu cung cấp cho báo chí của Bộ Pháp vụ Nhật Bản ngày 22/4/2014 thì tình hình thu hồi nợ đảm bảo của ngành dịch vụ THN Nhật đạt 1.540.406.731 ngàn Yên, trong đó riêng nợ TCTD là 715.189.789 ngàn Yên, kết quả thu hồi nợ không đảm bảo tương ứng ngành dịch vụ THN Nhật là 539.572.788 ngàn Yên và trong đó riêng nợ TCTD là 303.602.844 ngàn Yên.
Trong 2 ngày 26 và 27/11 vừa qua, NHNN Việt Nam đã tổ chức cuộc Tọa đàm Nghiệp vụ thu hồi nợ xấu của TCTD và công ty dịch vụ thu hồi nợ-kinh nghiệm của Nhật Bản để tìm hiểu những kinh nghiệm mua bán, thu hồi nợ xấu của các ngân hàng và mô hình công ty dịch vụ thu hồi nợ. Từ đó xem xét cách thức và quy định có khả năng áp dụng vào hệ thống pháp lý, cũng như vào việc cải cách thể chế của Việt Nam.
